تعریف ولو
ولو (Valve) یا شیر، تجهیز مکانیکی است که در سیستم‌های لوله‌کشی (Piping) برای کنترل و مدیریت جریان سیالات به کار می‌رود. انواع ولو و انتخاب آن‌ها در سیستم پایپینگ به‌منظور قطع و وصل کامل جریان، تنظیم دما، فشار، دبی (سرعت جریان) و سطح مایعات، و همچنین افزایش ایمنی سیستم استفاده می‌شود.به‌منظور قطع و وصل کامل جریان، تنظیم دما، فشار، دبی (سرعت جریان) و سطح مایعات، و همچنین افزایش ایمنی سیستم استفاده می‌شود.
از قابلیت‌های اصلی ولوها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
قطع و وصل کردن مسیر جریان (مانند یک کلید)
تنظیم دبی و کنترل سرعت جریان
تنظیم فشار و دما
ایزولاسیون یک بخش از سیستم از سایر بخش‌ها
محافظت از سیستم در شرایط بحرانی
یک‌طرفه کردن مسیر و تغییر جهت جریان
این ویژگی‌ها، ولوها را به اجزای اساسی در طراحی و عملکرد سیستم‌های انتقال سیالات تبدیل کرده است.
انواع ولوها
1. ولو دروازه‌ای یا کشویی (Gate Valve)
شیر دروازه‌ای که به‌اختصار به آن “Gate Valve” گفته می‌شود، از جمله ولوزهایی است که به‌منظور کنترل جریان مایعات طراحی شده است. این نوع ولوها به‌ویژه برای باز و بسته کردن کامل جریان مناسب هستند و معمولاً در شرایطی که نیازی به کنترل تدریجی جریان نیست، استفاده می‌شوند. یکی از ویژگی‌های بارز شیرهای دروازه‌ای، افت فشار و نشتی کم آن‌هاست که باعث می‌شود عملکرد سیستم‌های لوله‌کشی بهینه‌تر باشد.
۲. ولو کروی (Globe Valve)
شیر کروی یا گلوب ولو طراحی شده است تا کنترل دقیق جریان مایعات را فراهم آورد و معمولاً در سیستم‌هایی که نیاز به تنظیمات خاص دارند، همچون تأسیسات آب و فاضلاب و تأسیسات شیمیایی استفاده می‌شود. این نوع ولو به خاطر ساختار داخلی خود که شامل یک دیسک و صندلی است، قادر به ارائه عملکردی بسیار دقیق و مؤثر در تنظیم جریان است.
ولو یک‌طرفه (Check Valve)
شیر یک‌طرفه به‌منظور جلوگیری از برگشت جریان مایعات طراحی شده است و معمولاً در سیستم‌های پمپاژ و انتقال مایعات به کار می‌رود. طراحی این نوع ولو به گونه‌ای است که فشار سیالت عبوری از خط لوله باعث باز شدن شیر می‌شود. در مقابل، هرگونه برگشت جریان در مسیر، باعث بسته شدن شیر شده و از معکوس شدن جریان جلوگیری می‌کند.
این ولوز در انواع مختلفی مانند شیرهای دیسکی، فنری و وزنه‌ای وجود دارند و به دلیل کارایی بالا و سادگی در نصب، در بسیاری از صنایع از جمله آب و فاضلاب، نفت و گاز و سیستم‌های تهویه مورد استفاده قرار می‌گیرند. انتخاب صحیح شیر یک‌طرفه می‌تواند باعث افزایش ایمنی و کارایی سیستم‌های انتقال سیالات شود.
۴. ولو سماوری (Plug Valve)
شیر سماوری یکی از انواع ولوز است که دارای یک پیستون یا پلاگ می‌باشد که با چرخش آن، جریان مایعات را کنترل می‌کند. این نوع ولو به‌دلیل طراحی ساده و کارایی بالا، در صنایع مختلف بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شیر سماوری به نام «ولو خاموش و روشن» یا «صفر و یک» نیز شناخته می‌شود، زیرا به‌طور اصلی برای کنترل توقف و شروع جریان سیالات در سیستم‌ها به کار می‌رود. این ولوز به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که از یک پیچ مخروطی یا استوانه‌ای برای تنظیم جریان استفاده کنند. دیسک در شیر سماوری دارای یک گذرگاه است که عبور جریان را ممکن می‌سازد.
